محاسبه ی اضافه کار در قانون کار | اپلیکیشن زون

اضافه کار در قانون کار | قانون اداره کار در مورد اضافه کاری به چه صورت است؟

یکی از مهم ترین آیتم های محاسبه ی حقوق و دستمزد، اضافه کار (overtime) است که نحوه محاسبه آن همیشه از چالش های کارفرما و کارگران بوده است. ساعت کاری مدت زمانیست که نیروی کار وقت خود را جهت انجام کار در اختیار کارفرما قرار می‌دهد در صورتیکه مدت زمان کاری کارگر از زمان تعیین شده بیشتر باشد، کارفرما ملزم به پرداخت دستمزد  مطابق با قوانین اضافه کار در قانون کار به نیروی کار‌ می‌باشد.

اضافه کاری چیست؟

قبل از این‌که در مورد محاسبه اضافه‌ کاری بپردازیم لازم است تعریف دقیقی از ساعت کاری و اضافه‌ کاری خدمتتان ارائه دهیم. براساس قانون کار، مدت‌زمان انجام کار در نظر گرفته‌شده برای کارمندان در طول روز 7 ساعت و 20 دقیقه  است که در هفته به ۴۴ ساعت می‌رسد. و اگر کارمند مدت‌زمان بیشتری از عدد تعیین‌شده توسط وزارت کار، در شرکت و با توافق کارفرما کار کند، لازم است که برای او اضافه‌ کاری در نظر گرفته شود.

اضافه کاری برای کارفرما نتایج مثبتی از جمله بهره وری بیشتری در جهت کارایی کارگاه و جلوگیری از استخدام نیروی جدید برای انجام کار مضاعف را دارد و برای کارگر مزد و مزایای مالی دارد. نکته ی مهمی که باید به ان توجه کرد این است که نباید اضافه کار قاعده و روال معمول کار در سازمان باشد. اضافه کار فقط درشرایط محدود و خاصی انجام می شود. این روال نبودن اضافه کار در قانون کار به صراحت مورد تایید قرار گرفته است چرا که اگر بنا بود اضافه کار روال عادی کار شود نیازی نبود کار به سقف معینی محدود شود. البته ما در سازمان های دولتی و غیر دولتی زیادی شاهد هستیم که ساعاتی بطور معمول به عنوان اضافه کار به کارگر تحمیل می گردد تا از جذب نیروی کار جلوگیری به عمل آید و البته کارگرانی که با رضایت به این شرایط برای درآمد بیشتر به این کار مشغول هستند.

قوانین کاربردی در اضافه کار

مطابق ماده ۵۹ قانون کار، شرایط اضافه کاری کارگران، آن است که در حالت عادی کارگر باید با انجام اضافه کاری موافق باشد و پرداخت مبلغ اضافه کاری به ازای هر ساعت کار اضافی برای کارفرما الزامیست

مطابق ماده ۸۳ قانون کار، در نظر گرفتن هر نوع کار اضافی و انجام کار در شب، ارجاع کارهای سخت و زیان‌آور و نیز حمل بار با دست، بیش از حد مجاز و‌ بدون استفاده از وسایل مکانیکی برای کارگر نوجوان (زیر ۱۸ سال) ممنوع است و با افراد متخلف طبق قوانین برخورد می‌شود..

مطابق ماده ۶۰ قانون کار، ارجاع کار اضافی با تشخیص کارفرما به شرط پرداخت اضافه‌کاری (‌موضوع بند ب ماه 59) و برای مدتی که جهت مقابله با اوضاع و‌احوال ذیل ضرورت دارد مجاز است و حداکثر اضافه‌کاری موضوع این ماده 8 ساعت در روز خواهد بود (‌مگر در موارد استثنایی با توافق طرفین).

‌الف - جلوگیری از حوادث قابل پیش‌بینی و یا ترمیم خسارتی که نتیجه حوادث مذکور است.

ب - اعاده فعالیت کارگاه، در صورتی که فعالیت مذکور به علت بروز حادثه یا اتفاق طبیعی از قبیل، سیل، زلزله و یا اوضاع و احوال غیر قابل‌پیش‌بینی دیگر قطع شده باشد.

‌تبصره 1 - پس از انجام کار اضافی در موارد فوق، کارفرما مکلف است حداکثر ظرف مدت 48 ساعت، موضوع را به اداره کار و امور اجتماعی‌اطلاع دهد تا ضرورت کار اضافی و مدت آن تعیین شود.

‌تبصره 2 - در صورت عدم تایید ضرورت کار اضافی توسط اداره کار و امور اجتماعی محل، کارفرما مکلف به پرداخت غرامت و خسارات وارده به‌کارگر خواهد بود.

بر اساس ماده ۵۲ قانون کار، در مشاغل سخت و زیان آور و همچنین در کارهای زیر زمینی همچون کار در معدن، میزان ساعات کاری افراد نباید از ۶ ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته بیشتر شود. به همین دلیل، کارگران مشاغل سخت و زیان آور و زیر زمینی، شرایط اضافه کاری را نخواهند داشت.

بر اساس ماده ۶۱ قانون کار، ارجاع اضافه کاری به کارگرانی که شب کاری (بین ساعت ۲۲ تا ۶ صبح) انجام می‌دهند یا شغل آن‌ها جزء کارهای خطرناک و سخت و زیان آور است، ممنوع می‌باشد و این افراد شرایط اضافه کاری را ندارند.

نکته: اضافه کاری در صورتی محاسبه می شود که ساعات کاری کامل شده باشد. در مورادی که ساعات کار اضافه کار بیشتر از حد معمول ( منظور ساعات کار معمول در سازمان که می بایست انجام شود) میزان ساعات، اضافه کاری محسوب نمی شود.

نحوه محاسبه اضافه کاری

اکنون که متوجه معنای اضافه‌ کاری شده ایم، نوبت آن می رسد تا با روش محاسبه آن هم آشنا شویم. رویه معمول و مرسوم در کارگاه‌های مشمول قانون کار برای محاسبه اضافه کاری، بر اساس تقسیم حقوق یا مزد ماهانه بر ساعات کارکرد موظفی موضوع ماده ۵۱ قانون کار انجام می‌شود که با افزودن ۴۰% به مزد یک ساعت کار عادی، مزد یک ساعت اضافه کاری محاسبه خواهد شد.

مراحل محاسبه ی اضافه کاری

ساعت اضافه کاری ماه = ساعت کارکرد واقعی ماه – ساعت کارکرد موظفی ماه

مزد هر ساعت اضافه کاری = مزد ثابت روزانه ÷ ۷.۳۳ × ۱/۴

مبلغ اضافه کاری ماه = مزد هر ساعت اضافه کاری × ساعت اضافه کاری ماه

اشتباهاتی که در محاسبه اضافه کاری نباید انجام دهیم

دستمزد کارگر شامل حداقل مزد یا مزد توافقی، مزد پایه و دیگر مزایای ثابت است. برخی از مزایای ثابت شامل (مزایای به تبع شغل)، حق سختی کار، حق سرپرستی، حق فنی و … هستند. اما باید توجه داشت که بن، حق مسکن و حق اولاد را نباید در محاسبه اضافه کاری در نظر گرفت. بنابراین مزد ساعتی هر کارگر باید در نظر گرفته شود تا اضافه‌ کاری به‌درستی محاسبه شود.

دستمزد اضافه کاری چقدر است؟

دستمزد کار ساعتی سال ۱۴۰3 برای هر ساعت کار عادی برابر با 32.588 تومان است. بر اساس اضافه کار در قانون کار، حقوق هر ساعت اضافه کاری برابر ۱.۴ حقوق پایه محاسبه می‌شود. پس با توجه به حقوق ساعتی وزارت کار برای حقوق پایه، مبلغ ساعت اضافه کاری برابر با 45.623 تومان است. هر ساعت اضافه کاری طبق قانون کار که حداقل حقوق وزارت کار را دریافت می‌کنند برابر با این عدد است؛ اگر شخصی دریافتی بیشتری دارد، باید حقوق ساعتی خود را محاسبه کرده و به عدد بدست آمده ۴۰% اضافه کند.

قیمت هر ساعت اضافه کار به این دلیل بیشتر از حقوق ساعت کار عادی است که کارگر موظف به انجام آن نیست و تنها ساعت کار اجباری او طبق قوانین کار و تامین اجتماعی، همان هفته‌ای ۴۴ ساعت است. همچنین در مورد حق بیمه باید گفت که ساعات اضافه کاری جز سوابق کارگران محسوب نمی‌شود.

نحوه محاسبه اضافه کاری در روز تعطیل

کار در روزهای تعطیل نیز شامل اضافه‌ کاری 40% می‌شود. اما کار در روز جمعه (جمعه کاری) شامل فوق‌العاده جمعه کاری می‌شود. البته در برخی مواقع ممکن است جمعه کاری علاوه بر دریافت فوق‌العاده جمعه کاری شامل اضافه کاری هم باشد. اما در چه صورت؟ برخی کارکنان در طول هفته روزهای دیگری را به جای جمعه تعطیل هستند (مثلا روزهای شنبه و یکشنبه) در عوض روزجمعه روز کاری آنهاست. در چنین حالتی تعداد ساعات کاری در طول هفته کمتر از 44 ساعت می‌باشد که شامل اضافه کاری نمی‌شود. اگر ساعات کاری در طول هفته 44 ساعت و یا کمتر از 44 ساعت باشد، کار در روز جمعه تنها شامل فوق‌العاده جمعه کاری‌ شده و شامل اضافه‌ کاری نمی‌شود.

سقف اضافه کار در قانون کار در ماه چقدر است؟

برخی کارکنان بنا به مشکلات مالی خود، به دنبال اضافه کاری بیشتر هستند. البته با توجه به مواردی که قبلا اشاره کردیم، اضافه کاری از نظر زمانی محدودیت دارد و نمیتوان ساعات زیادی را برای آن در نظر گرفت. همانطور که در ماده 59 قانون کار اشاره شده است، اضافه کاری نباید بیش از 4 ساعت در روز شود. مگر در شرایط استثنایی و توافق طرفین. طبق این ماده در صورتی که در شرایط عادی اضافه کاری روزانه را 4 ساعت و ماه را 30 روز در نظر بگیریم، مدت زمان اضافه کاری برابر با 120 ساعت خواهد شد.

آیا کارفرمایان می‌توانند کارمندان را ملزم به اضافه کاری کنند؟

در قانون هیچ قانونی برای عدم الزام به کار وجود ندارد و خب مسلما کارفرما می‌تواند از شما این درخواست را بکند. بنابراین، کارفرمایان می‌توانند از کارمندان خود بخواهند ساعاتی را اضافه کار کنند، مشروط بر اینکه خطری برای کارمند نداشته باشد.

 با این حال، برخی از شرکت‌ها محدودیت‌هایی را برای ساعات کار کارمندان در هفته تعیین می‌کنند، بنابراین باید با شرکت و منابع انسانی در ارتباط باشید تا با این قوانین آشنایی پیدا کنید و قبل از استخدام نیز بدانید، بهتر است.

نحوه محاسبه اضافه کار در روزهای تعطیل چگونه محاسبه می‌شود؟

تعطیلی کاری مفهومی نیست که به طور مشخص از این عبارت در قانون کار برای آن یاد شده باشد، اما در عموم چنین مفهومی عرف شده است. در ماده 63 قانون کار اعلام شده که تعطیلات رسمی تقویم کشور و 11 اردیبهشت که روز کارگر است برای کارگران تعطیل است و باید مزد آن‌ها برای این روزهای تعطیل پرداخت شود.

 بر اساس تبصره های 1، 2 و 3 ماده 62 قانون کار، تفاوتی بین کار در روز جمعه و کار در روز تعطیل یا روزهای عادی وجود دارد. چون:

اول اینکه تعطیل یک روز معین در هفته اجباری است (یعنی اگر بنا بر ماهیت کار و ضرورت نیاز بود در روز جمعه کار انجام شود باید روز دیگری بجای جمعه بعنوان روز تعطیل درنظر گرفته شود)

و دوم اینکه کارگرانی که به هر عنوان به این ترتیب روزهای جمعه کار می‌کنند، در مقابل عدم استفاده از تعطیل روز جمعه 40% اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد.

حتما بخوانید: مقاله ی آشنایی با انواع شیفت کاری در قانون کار

تفاوت جمعه کاری با تعطیلی کاری

طبق ماده 62 قانون کار، جمعه جزو روزهای تعطیل هفتگی کارگران است و در صورتی که نیاز باشد در روز جمعه نیز کار انجام شود باید برای ساعات کار جمعه فوق العاده اضافه کاری 40 درصدی در نظر گرفته شود. جمعه روز خانواده است، بنابراین مزایای آن نسبت به تعطیلی کاری بیشتر است. در واقع در جمعه کاری علاوه بر فوق العاده اضافه کاری باید فوق العاده جمعه کاری نیز دریافت کنید.

برای مثال اگر کارگری در روز تعطیل رسمی کار کند و در روز جمعه نیز کار کند بابت روز تعطیل رسمی 140 درصد (اضافه کاری) و بابت روز جمعه کاری 180 درصد (فوق العاده اضافه کاری و جمعه کاری) دریافت می‌کند.

میزان ساعت کاری در ماه رمضان

در ماده 150 قانون کار نیز به موضوع میزان ساعت کاری در ماه رمضان پرداخت شده است و نکته قابل تاملی در این مورد اشاره کرده است. طبق این ماده کارفرما موظف است زمانی را جهت انجام فرایض دینی و صرف سحری یا افطار در اختیار کارگر قرار دهد و این مدت باید جزئی از ساعت کاری محسوب شود. به این معنی که این زمان نباید از حقوق کارگر کسر شود.

ساعت اضافه کاری آیا شامل صرف غذا هم می‌شود؟

براساس ماده ۵۱ قانون کار، ساعت کاری همان مدت زمانی است که کارگر وقت خود را برای انجام کاری به‌خصوص در اختیار کارفرما قرار می‌دهد. بنابراین پیداست که زمان صرف صبحانه یا نهار بخشی از ساعت کاری عادی نیست.

البته اگر در کارگاهی زمان صرف صبحانه و نهار از قبل به‌عنوان ساعت کاری در نظر گرفته میشده است، لازم است که این عرف اجرا شده و به همان منوال قبل استمرار داشته ‌باشد.

آیا حق بیمه اضافه کاری به کارگران تعلق می‌گیرد؟

یکی از مهم‌ترین سوالاتی که زمان تعیین و پرداخت اضافه کاری کارگران مطرح می‌شود، این است که آیا حق بیمه اضافه کاری به کارگران تعلق می‌گیرد یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید جواب مثبت داد.

بر اساس ماده ۵ قانون تامین اجتماعی، حقوق یا مزد و کارمزد کارگران، شامل هر وجوه نقدی یا غیر نقدی مستمر خواهد بود و در قبال کار انجام شده، باید اضافه کاری کارگران به او پرداخت شود. بنابراین می‌توان گفت که در قبال اضافه کاری کارگران، حق بیمه به همه کارگران در هر شرایطی تعلق خواهد گرفت.

 
مزایا و معایب اضافه کاری چیست؟

مزایای بالقوه استفاده از اضافه کاری برای کارفرما عبارت‌اند از:

• نیروی کار انعطاف‌پذیرتر است.
• توانایی مقابله با کمبود کارکنان بدون نیاز به جذب نیروی اضافی
• افزایش درآمد برای کارمندان و سود متقابل کارفرما
• اجتناب از ایجاد اختلال در مشاغلی که تقسیم کار در آنها دشوارتر است.

معایب اضافه کاری به شرح زیر است:

از معایب استفاده از اضافه کاری می‌توان به ساعات کار طولانی منظم که می‌تواند بر کار، سلامت و زندگی کارکنان تأثیر منفی بگذارد، اشاره کرد.

محاسبه ی اضافه کاری با اپلیکیشن زون

زون به عنوان یه سیستم حضور و غیاب قوی می تواند دغدغه محاسبه ی مقدار ساعت کاری و اضافه کاری را مطابق با قوانین کار برایتان محاسبه نماید. و با انعطافی که در آن وجود دارد می توانید گزارشات پویا و کاربردی از آن دریافت کنید.

حتما بخوانید: مقاله ی حضور و غیاب با موبایل