مرخصی زایمان و قوانین کاری مربوط به بارداری

تصمیم برای باردای و گذراندن دوران بارداری ممکن است برای زنان شاغلی که بخشی از هزینۀ زندگی را تأمین می‌کنند، نگرانی‌هایی ایجاد کند. طول مدت مرخصی زایمان، دستمزد ایام مرخصی زایمان و همچنین وضعیت کاری آنها بعد از پایان مرخصی زایمان، دغدغۀ بسیاری از زنان باردار شاغل است. با آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به مرخصی زایمان و کمک هزینهٔ این دوره می‌توانید کمی از نگرانی‌های خود را کم کنید. در این مطلب می‌توانید با قوانین مرخصی‌ها، کمک هزینه در طول مرخصی زایمان و بازگشت به محل کار پس از زایمان آشنا شوید.

مرخصی زایمان: ایجاد فرهنگ مراقبت برای مادران شاغل

از آنجایی که مادران شاغل به گام‌های مهمی در محل کار خود ادامه می‌دهند، فراهم کردن محیط کاری که هم درک و هم حمایت‌کننده باشد، مهم‌تر از همیشه است.

با ایجاد سیاست‌های عادلانه مرخصی زایمان، می‌توانید فرهنگ مراقبت مؤثری را برای کارمندان زن خود ایجاد کنید و منجر به ایجاد نیروی کار شادتر، سالم‌تر و مزایای رقابتی برای کسب‌وکارتان ‌شوید.

در اینجا، ما بهترین روش‌های مربوط به مرخصی زایمان را بررسی می‌کنیم تا به شما کمک کنیم تجربه مثبتی را برای همه کسانی که درگیر هستند، تضمین کنیم.

قوانین مرخصی زایمان

طبق اصلاحیۀ قانون تنظیم جمعیت خانواده مصوب ۲۰ خرداد ۹۲ مجلس، مرخصی زایمان برای زنان باردار شاغل که تک‌ قلو بازدار هستند از شش به ۹ ماه افزایش پیدا کرد و طبق اعلام جدید سازمان اداری و استخدامی، مدت مرخصی زایمان برای یک‌ قلو همچنان همان ۹ ماه است ولی این مدت برای بارداری دوقلو و بیشتر از دو، یعنی بارداری چند قلویی تا یک سال افزایش یافته پیدا کرده است.

با این حال، تنها برخی از نهادهای دولتی تین قانون را اجرا کرده و اکثر شرکت های خصوصی تنها با شش ماه مرخصی زایمان موافقت می کنند. زنان بارداری که نوزاد خود را با شیر مادر تغذیه خواهند کرد، در اواخر دورۀ بارداری خود می‌توانند از این مرخصی استفاده کنند. شرکت‌های خصوصی نیز موظف هستند با این مرخصی موافقت کنند. زن باردار شاغل در صورت موافقت کارفرما می توانند در ماه آخر بارداری خود درخواست تقاضای مرخصی زایمان دهند.

مرخصی استعلاجی زایمان

مرخصی زایمان بخشی از سابقۀ کار فرد می باشد و استفاده از آن، بر مرخصی های دیگری که از جانب قانون کار تعیین شده تاثیری ندارد. با توجه به این که مدت مرخصی زایمان، بخشی از سابقۀ کار فرد شاغل است به این مدت عیدی و پاداش نیز تعلق خواهد گرفت. در مدت مرخصی زایمان به مادر باردار کمک هزینه بارداری تعلق می‌گیرد که به عنوان دستمزد مدت مرخصی زایمان نیز شناخته می‌شود. این مبلغ در شرکت‌های خصوصی توسط تأمین اجتماعی پرداخت می‌شود.

اگر در دوران بارداری مادر به خاطر مشکل و بنا به تشخیص پزشک نیاز به استراحت در خانه داشته باشد، می‌تواند از مرخصی استعلاجی استفاده کند. مرخصی استعلاجی هیچ تأثیری بر حق استفاده از مرخصی زایمان برای مادران نخواهد داشت و اضافه بر مدت زمان مرخصی زایمان است و از آن کم نخواهد کرد. برای بیمه ‌شدگان تأمین اجتماعی، اگر مرخصی استعلاجی از هفت روز در هر نوبت یا ۱۵ روز در یک سال بیشتر نباشد، تأییدیۀ پزشک معالج کافی است.

 در مواردی که مرخصی استعلاجی بیشتر از ۱۵ روز و کمتر از ۶۰ روز باشد، تأییدیۀ پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی مورد نیاز است و در صورت نیاز به مرخصی بیشتر از این مقدار، موضوع باید به تأیید شورای پزشکی تأمین اجتماعی برسد. غرامت دستمزد ایام بیماری در شرکت‌های خصوصی توسط تأمین اجتماعی پرداخت خواهد شد و این مدت به عنوان سابقۀ کار فرد محاسبه می‌شود.

حتما بخوانید: مقاله ی انواع مرخصی در قانون کار

پرداخت حقوق و فوق العاده‌ها با مرخصی دو ماه پایانی

در دوران مرخصی زایمان تمام حقوق و فوق‌العاده‌های مرتبط پرداخت خواهد شد و در صورت درخواست مادر تا دو ماه از این مرخصی در ماه‌های پایانی بارداری قابل استفاده هستند. همچنین زنان شاغلی که دوقلو یا چندقلو باردارندکه در مرخصی زایمان هستند نیز مشمول این قانون می‌شوند و می‌توانند از مرخصی ۱۲ ماه با پرداخت تمام حقوق و فوق ‌العاده‌ها استفاده کنند.

طی سال‌های پیش و تا قبل از از این مرخصی زایمان برای تمامی مادران ۹ ماه بود و اکنون با این ابلاغیه، تفکیک انجام شده و  برای مادران دارای دوقلو یا بیشتر تا یک سال افزایش یافته است

کمک هزینه بارداری در ایام مرخصی زایمان

مرخصی زایمان به همۀ زنان شاغل تعلق می گیرد، اما دریافت کمک هزینۀ بارداری در شرکت های خصوصی مطابق قوانین تأمین اجتماعی است و در برخی از شرکت های دولتی نیز بر اساس بخش نامه‌های داخلی عمل خواهد شد. کمک هزینۀ بارداری برای زنان شاغل تحت پوشش تأمین اجتماعی در موارد زیر پرداخت می ‌شود:

• در یک ‌سال گذشته، حداقل ۶۰ روز کاری حق بیمه پرداخت کرده باشد.
• در مدت مرخصی، مشغول به کار نباشد و دستمزدی دریافت نکند.
• در زمان تقاضای مرخصی، مشغول به کار یا در مرخصی استحقاقی باشد.
• زایمان مربوط به فرزند چهارم به بعد نباشد.

در حال حاضر تأمین اجتماعی تنها کمک هزینه دوران بارداری برای مدت شش ماه را پرداخت می‌کند. مبلغ این کمک هزینه بر اساس مبلغ دستمزدی محاسبه می شود که مبنای محاسبۀ حق بیمۀ شماست. اگر شرکت شما دستمزدی بیشتر از آنچه در لیست بیمه به تأمین اجتماعی اعلام شده است به شما پرداخت می کند، ملاک محاسبۀ کمک هزینهٔ بارداری مبلغ اعلام شده به تأمین اجتماعی است. اگر در جریان دستمزدی نیستید که توسط شرکت به تأمین اجتماعی اعلام می ‌شود، می‌توانید از بخش منابع انسانی شرکت در مورد آن سؤال کنید.

طبق قوانین تأمین اجتماعی، کمک هزینه برای بارداری معادل دو سوم آخرین دستمزد شخص است. آخرین حقوق بر اساس میانگین سه ماه آخر آن بخش از حقوق که حق بیمه از آن کسر می‌شود محاسبه خواهد شد. درصورتی که مادر باردار بنا به تشخیص پزشک، نیاز به استراحت یا درمان داشته باشد و مطابق قانون، مشمول استفاده از مرخصی استعلاجی باشد، تأمین اجتماعی مبلغی را به عنوان غرامت دستمزد ایام بیماری به شخص بیمه شده پرداخت خواهد کرد. مادران شاغل تحت پوشش تأمین اجتماعی برای دریافت کمک هزینۀ بارداری یا غرامت دستمزد ایام بیماری باید با در دست داشتن مدارک شامل اصل دفترچۀ بیمه و گواهی پزشک معتبر به شعبۀ سازمان تأمین اجتماعی مراجعه کنند. تأمین اجتماعی معمولاً مبلغ کمک هزینۀ بارداری و سایر هزینه‌ها را در یک نوبت و در پایان دوره به حساب شما پرداخت خواهد کرد.

مرخصی شیردهی زنان شاغل

از آنجا ‌که شیر مادر یکی از مؤثرترین عوامل در افزایش سلامت نوزاد است، قوانینی در ایران برای حمایت و تشویق مادران به تغذیۀ نوزادشان با شیر مادر وضع شده است. بر اساس این قوانین، مادرانی که به کودک شیر می دهند، می توانند روزانه از یک ساعت مرخصی برای شیر دادن فرزندان خود استفاده کنند. مادرانی که نوزادان آنها در مهد کودک یا محلی نزدیک به محل کار هستند و امکان رفت و آمد برای آنها مقدور است، می توانند بر حسب نیاز، این مرخصی یک ‌ساعته را سه نوبت در روز استفاده کنند، البته درصورتیکه مجموع مرخصی استفاده ‌شده در هر روز بیشتر از یک ساعت نشود.

 سایر مادران می ‌توانند با توافق کارفرما یک ساعت زودتر محل کار خود را ترک کنند. این قانون مشمول مادرانی است که طبق تأیید پزشک یا مراکز بهداشتی، نوزاد شیرخوار خود را با شیر مادر تغذیه می ‌کنند. زنان باردار بیمه ‌شده باید توجه کنند که در صورت استفاده نکردن از این مرخصی امکان جمع شدن یا دریافت هزینۀ آن را نخواهند داشت. بنابراین بهتر است از این فرصت برای شیر دادن به نوزاد شیرخوار خود استفاده کنید.

بازگشت به کار پس از مرخصی زایمان

یکی از دغدغه های مهم زنان باردار شاغل، امنیت شغلی آنها در دوران بارداری و پس از آن است. قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از مادران در دوران شیردهی، به صراحت شرکت ها و کارفرماها را موظف کرده است تا امنیت شغلی زنان در دوران بارداری، پس از مرخصی زایمان و در دوران شیردهی را تأمین کنند، اما ممکن است برخی از شرکت ها و نهادها مشکل‌هایی را برای زنان باردار جهت بازگشت به کار یا استفاده از حقوق دوران شیردهی ایجاد کنند.

طبق قانون، قرارداد افراد در دوران مرخصی زایمان به حالت تعلیق درمی‌آید و بعد از مرخصی زایمان مجدداً فرد باید به کار قبلی خود بازگردد. مطابق قانون کار، اگر مادر باردار قرارداد کار موقت دارد که پایان آن در زمان مرخصی زایمان است، مدت مرخصی زایمان به مدت قرارداد اضافه خواهد شد و پس از پایان مدت مرخصی، فرد باید به سر کار خود بازگردد. همچنین قانون، شرکت‌ها و کارفرماها را از اخراج زنان باردار و زنانی که به کودک خود شیر می‌دهند، در مدتی که مشمول حمایت قانون هستند، منع کرده است و کارفرما نمی‌تواند زنان باردار را در دوران بارداری، در زمان مرخصی زایمان یا در دورۀ شیردهی اخراج کند.

 اگر چه بسیاری از شرکت ها قوانین را رعایت می کنند، اما اگر به هر دلیلی شرکت از پذیرش شما پس از پایان مرخصی زایمان امتناع کرد یا در دوران بارداری شما را اخراج کرد، می توانید با مراجعه به ادارۀ کار منطقه یا شهر خود شکایتی را از کارفرما تنظیم کنید. در چنین مواردی هیئت تشخیص وزارت کار، حکم بازگشت مادر به محل کار را صادر می کند و مادر می‌تواند به سر کار خود بازگردد. اگر کارفرما از پذیرش حکم بازگشت به کار امتناع کند، شخص بیمه شده می‌تواند تقاضای استفاده از مزایای بیمهٔ بیکاری بدهد. در این صورت مطابق قانون برای مدت بیکاری، فرد دستمزد بیکاری دریافت خواهد کرد.

دوره مرخصی زایمان چقدر است؛ مرخصی ۹ ماهه برای تولد فرزند

در‌صورت پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی به مدت یک سال، مادران و پدران مشمول استفاده از مرخصی زایمان می‌ شوند. این مرخصی برای مادران حداکثر ۹ ماه و برای آقایان به مدت ۳ روز است. دوره مرخصی زایمان تا قبل از سال ۱۳۹۲ حدود ۶ ماه بود؛ اما از این تاریخ به بعد همه ارگان‌ها و سازمان ها موظف به همکاری با سازمان تامین اجتماعی و اختصاص ۹ ماه مرخصی زایمان به کارمندان زن هستند. در‌صورت زایمان دوقلو و بیشتر زمان مرخصی زایمان نیز به ۱۲ ماه افزایش می یابد.

مدارک لازم برای گرفتن مرخصی زایمان

این نوع مرخصی هم نیاز به مدارک خاصی دارد. در صورتی که مدارک مربوطه ارائه نشوند، خبری هم از پرداخت حقوق و مزایا نخواهد بود. این مدارک عبارتند از:

• ارائه درخواست مرخصی زایمان به صورت کتبی
• کپی و اصل شناسنامه مادر
• کپی و اصل شناسنامه نوزاد
• گواهی ولادت نوزاد
• دفترچه درمانی
• تائیدیه از پزشکان مورد اعتماد
• خلاصه پرونده ترخیص بیمارستان

زمان پرداخت کمک هزینه بارداری

اگر مادران باردار شرایط لازم برای دریافت کمک هزینه بارداری  یا غرامت مرخصی زایمان را داشته باشند،‌ می‌توانند در طول مدت استراحت پزشکی خود این مبلغ را دریافت کنند. و کمک هزینه بارداری، به جای حقوق و دستمزد در دوران مرخصی هر ماه  به کارگر خانم پرداخت می‌شود.

مرخصی زایمان برای مردان

در دنیای امروز، اصطلاح “مرخصی زایمان” نه تنها به زنان محدود نشده است، بلکه برای پدران نیز به یک تجربه چند جانبه تبدیل شده است.

یکی از سوالاتی که این روزها به طور مکرر از سوی کارکنان شاغل در بخش خصوصی مشمول قانون کار مطرح می‌شود، این است که آیا از مرخصی تولد فرزند برخوردار می شوند یا خیر؟ در واقع، موضوع مرخصیِ پدر شدنِ شاغلان مشمول قانون کار، به یکی از دغدغه‌های کارگران، مدیران عامل و کارفرمایان تبدیل شده است. متاسفانه‌ عدم اطلاع‌رسانی شفاف و جامع در این خصوص باعث شده تا اغلب پدران مشمول قانون کار در بخش خصوصی نتوانند از این حق قانونی خود بهره‌مند شوند.

مرخصی زایمان مردان چیست؟

طبق قانون مردان، اعم از اینکه شاغل در قوای سه‌ گانه، بخش های دولتی و عمومی غیردولتی باشند یا شاغل در بخش های خصوصی، می توانند، در صورت وجود شرایط مرخصی پدرانی که به تازگی، صاحب فرزند شده اند، از مرخصی تشویقی یا مرخصی زایمان (مرخصی تولد فرزند)، بهره مند گردند.

قانون مرخصی زایمان برای مردان

قانون مرخصی زایمان برای مردان کارمند در شرکت خصوصی و مردان کارمند دولت، متفاوت است

قانون مرخصی زایمان برای مردان کارمند شرکت های خصوصی، ماده واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده مصوب 392/03/20 می باشد که در تبصره دو این ماده واحده، در خصوص مرخصی زایمان برای مردان تامین اجتماعی، تعیین تکلیف نموده است.

 قانون مرخصی زایمان برای مردان کارمند دولت (یعنی مردان شاغل در قوای سه‌ گانه، بخش های دولتی و عمومی غیردولتی)، قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1400-1396) می باشد که در تبصره ماده 103 خود، درباره شرایط مرخصی زایمان برای پدرانی که به تازگی، صاحب فرزند شده اند، تعیین تکلیف کرده است.

مدت زمان مرخصی زایمان برای پدران تحت پوشش تامین اجتماعی

مستفاد از تبصره 2 ماده واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده مصوب 92، مدت زمان مرخصی زایمان برای پدران (مرخصی تولد فرزند)، دو هفته یا 14 روز می باشد و قابلیت ذخیره با تبدیل به پول را نیز ندارد.

مدت زمان مرخصی زایمان برای پدران شاغل در بخش های دولتی و عمومی غیردولتی

مستفاد از تبصره ماده 103 قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی (1396-1402)، مدت زمان مرخصی زایمان برای پدران (مرخصی تولد فرزند) شاغل در قوای سه‌ گانه، بخش های دولتی و عمومی غیردولتی، سه روز می باشد و قابلیت ذخیره یا تبدیل به پول را نیز ندارد.

نتیجه

در نهایت، مرخصی زایمان والدین را قادر می سازد تا بهترین مراقبت ممکن را از فرزندان خود داشته باشند و در عین حال مسیر شغلی خود را نیز ادامه دهند. به علاوه، به کسب و کارها کمک می کند تا رضایت کارکنان را بهبود بخشند و حفظ کارکنان را افزایش دهند. بنابراین، این یک موقعیت برد-برد برای کارفرمایان و اعضای تیم خانواده محور آنها است.

ایجاد فرهنگ مراقبت در شرکت شما با اجرای سیاست های مرخصی عادلانه شروع می شود. و استفاده از راه‌حل‌های ردیابی مرخصی مانند برنامه زون می‌تواند برنامه‌ریزی و جمع‌آوری انواع مرخصی را بسیار آسان‌تر از همیشه کند.